اندیشه در حصار آکادمی
•
اندیشه در حصار آکادمی
واکاوی و آسیب شناسی علوم انسانی و دانشگاه مدرن در ایران
به همت بسیج دانشجویی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران همایش «اندیشه در حصار آکادمی، واکاوی و آسیب شناسی علوم انسانی و دانشگاه مدرن در ایران» در تالار ابن خلدون دانشگاه علوم اجتماعی برگزار شد. به گزارش خبرنگار صنفی آموزشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، دکتر ابراهیم فیاض، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در این همایش با بیان اینکه از گذشته‌های دور کشور ایران به دنبال کسب علوم فنی بوده و توجه‌ای به علوم انسانی نداشت، گفت:از زمان تاسیس دارالفنون و اعزام دانشجو به خارج، تمام کسانی که به اروپا سفر می‌کردند وارد دانشکده‌های فنی می شدند و در ساختار دانشگاه‌های کشور نیز اولین دانشگاهی که ایجاد شد دانشکده فنی بود نه دانشکده علوم انسانی.
وی با بیان اینکه اقتصاد نفت محور دانش نفت محور نیز تولید می‌کند، عنوان کرد: متاسفانه در کشور ایران همیشه پیش از ترسیم دانش، دانشگاه‌ها را ساختیم و سپس به فکر دانش و تولید آن افتادیم.
وی افزود: در زمان صنیع‌الدوله ، ابزار به کشور وارد شد ولی فن و ابزار در اختیار هم در نیامدند و ترکیب ابزار و فن که می‌تواند برای تولید تکنولوژی مدنظر قرار گیرد مطرح نشد.
به گفته دکتر فیاض، در حال حاضر آنچه که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود به صنعت و تکنولوژی ما ربطی ندارد و حتی برای استفاده از ابزارهای وارداتی، نیرو و کارگر وارداتی نیز به کار گرفته می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه در حال حاضر دانشگاه‌های ما جز اعطای یک کاغذ اعتباری به عنوان مدرک کارایی دیگری ندارند، اظهار کرد: در دوره‌های گذشته نیز این مساله که دانشگاه‌های ما کارکردی نیستند مطرح می‌شد و این مساله همچنان ادامه دارد.
وی عنوان کرد: ساختار دانشگاه ما به شکل انتزاعی و غیرکارکردی درآمده و هرکه حرفهای انتزاعی تحویل دانشجویان بدهد باسوادتر تلقی می‌شود.
دکتر فیاض خاطرنشان کرد: از اساتید دانشگاهی می‌خواهند برای افزایش سطح علمی کلاسها مقالات ISI ارائه دهند در حالی که این مقالات فقط به درد استاد و کلاس می‌خورد و به درد جامعه نمی‌خورد و کسانی که زیر بار این مسائل اداری نروند، روشن فکر یا پرخاشگر لقب می‌گیرند.
وی افزود: در حال حاضر در بین اساتید دانشگاهی دو دیدگاه مطرح است، یک عده برای مطرح شدن مسائل علمی روز در دانشگاه‌ها تاکید دارند و عده‌ای دیگر فقط شاخصهای علمی را مدنظر قرار می‌دهند.
دکتر فیاض با بیان اینکه وزارتخانه‌های ما برای رفع مشکلات خود اقدام به ایجاد دانشگاه کرده‌اند، اظهار کرد: در حال حاضر خیلی از وزارتخانه‌ها با آموزش عالی هماهنگ نیستند و نمی‌توانند نیروهای مورد نیاز خود را از آموزش عالی تحویل بگیرد و شرایط به گونه‌ای شده است که دانشگاه‌های تخصصی کاربردی متعلق به وزارتخانه‌هاست و آموزش عالی صاحب دانشگاه‌های عمومی شده است.
وی با انتقاد از ایجاد یک سیستم کارمندی در دانشگاه‌های کشور، مدعی شد: در حال حاضر حقوق 11 استاد دانشگاه علوم اجتماعی به دلیل عدم ابراز شاخصهای کارمندی قطع شده است که این مساله حاکی از شدت کارمندی شدن دانشگاه است.
دکتر فیاض با بیان اینکه در حال حاضر موظفی اساتید برای حضور در دانشگاه 14 واحد است، گفت: 14 واحد درسی به معنی متوسط 7 حوزه درسی است، یعنی یک عضو هیات علمی باید بر 7 حوزه متفاوت علمی که گاها با رشته و حوزه تحقیقاتی او متفاوت است مسلط باشد و این مسئله باعث شده است که یک عضو هیات علمی هر درسی را که جای خالی برای آن وجود داشته باشد را درس دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران اذعان کرد: در حال حاضر سازمان دانشگاه بر دانش قالب شده و از دانشگاه فقط یک ماکت و پوسته باقی مانده است.
وی افزود: شرایط به گونه‌ایست که در مواردی حتی سازمان و دانش بر ضد هم حرکت کرده و عشق و علاقه و حوزه مطالعاتی استاد در مقابل نیاز سازمان قرار می‌گیرد.
دکتر فیاض خاطر نشان کرد: مقایسه شرایط دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس حاکی از آن است که دانشگاه تهران به یک مادر پیر و فرتوتی بدل شده که تحرک علمی ندارد، ولی دانشگاه تربیت مدرس به علت سازمان جوانش ازتحرک علمی برخوردار است.
وی با اشاره به تضعیف علوم انسانی در دانشگاه‌های کشور گفت: تضعیف علوم انسانی در حدی بوده است که دانشگاه صنعتی شریف به عنوان که یک دانشگاه فنی است، اقدام به راه اندازی رشته اقتصاد و رشته فلسفه علم می‌کند و سمینار فلسفه رسانه در این دانشگاه برگزار می‌شود و دانشکده‌های ارتباطات از آن بی خبر می‌مانند و گویا دانشکده‌های فنی درصدد فعال سازی علوم انسانی برآمده‌اند.
وی با انتقاد از اینکه افراد غیرمتخصص در علوم انسانی سیاستگذاری‌های کلان را انجام می‌دهند گفت: در حال حاضر متخصصان علوم تجربی و علوم فنی، سیاست‌های کلان این حوزه را تعیین می‌کنند.
مدرس دانشگاه امام صادق (ع) با بیان اینکه علوم انسانی باید نسبت به شکل دهی سازمانی برای خود اقدام کند اظهار کرد: در شرایط فنی‌زدگی دانشگاه‌های کشور، ایجاد سازمانی مرتبط با علوم انسانی در راستای تخصیص بهینه بودجه به این حوزه ضروری است.
به گفته وی، فنی‌ها دانشگاه‌ها را به سمت کارمندی شدن پیش می‌برند و اساتید را ملزم به فعالیت‌های علمی پژوهشی و ارائه مقالات ISI می‌کنند که این مسئله مانع پیشرفت علوم انسانی در دانشگاه‌های کشور است. دکتر فیاض با بیان اینکه دانشگاه تهران به دانشگاه آیین نامه‌ای بدل شده است گفت: سازمان دانشگاه نباید بر استاد و دانشجو حاکم شود و مانع رشد و پیشرفت آنها شود بلکه سازمان باید در خدمت استاد و دانشجو باشد.
اشتغال تمام وقت دانشجویان ارشد و دکتری باعث افت علمی کلاسها می‌شود.
دکتر سعید زیبا کلام عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در این همایش با اشاره به عدم وجود جلساتی برای تعامل علمی میان اساتید در ایران اظهار کرد: در دانشگاه‌های اروپایی، استادان برتر رشته‌ها ، هر هفته جلساتی برگزار می‌کنند و بدین گونه باعث توسعه علوم در کشور خود می‌شوند.
وی با بیان اینکه برگزاری جلسات هم اندیشی و برگزاری همایشهای پژوهشی در اکثر گروه‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی کشورهای غربی امری رایج است، گفت: حاصل چندین دوره ارائه مطالب یک مقاله علمی در جلسات هم اندیشی یک استاد اروپایی در فصلنامه‌های علمی پژوهشی چاپ می‌شود و این در حالیست که عصاره فصلنامه‌های ما مقالاتی است که اساتید برای ترفیع ارائه می‌کنند و فصلنامه‌های علمی پژوهشی را به فصلنامه‌های گزارش ترفیعی تبدیل کرده‌اند.
وی افزود: استاد راهنما نباید تنها به امضا کردن یک رساله اکتفا کند و باید وضعیت تحصیلات تکمیلی در علوم انسانی و علوم اجتماعی، وضعیت دروس و رساله‌های این حوزه به خوبی بررسی شود.
دکتر زیباکلام درباره نحوه ارائه دروس در دانشگاه‌ها عنوان کرد: اساتید ما جزوه‌های درسی خود که متعلق به 30 سال پیش است را در دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند و رساله‌های ما اغلب گزارشی است از آرا و اقوال دیگران و حاوی هیچ اظهارنظری از یک دانشجوی دکترا نمی‌باشد.
وی افزود: اکثریت دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا به صورت تمام وقت شاغل هستند و این مساله باعث کاهش سطح کیفی کلاسهای درس در دانشگاه‌ها شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه وضعیت آموزش روش شناسی و روش تحقیق در کشور را بسیار نامطلوب توصیف کرد و گفت: وقتی فیزیکدانهای ما دانشکده‌های علوم انسانی را ایجاد می‌کنند و پژوهشکده‌های علوم انسانی براساس روابط شکل می‌گیرند این فاجعه‌ها به بار می‌آید.
دکتر زیباکلام با اشاره به مهاجرت 60 هزار فرد تحصیل‌کرده در سال 81 از کشور، عنوان کرد: متاسفانه بسیاری از مسؤولان در مواقع روبروشدن با مشکلات و معضلات به سراغ راه‌های ارائه شده از سوی غربیان می‌روند که در آن کشورها پاسخ داده است.
با انتقاد از فعالیت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی و فرهنگستان علوم گفت: برای شناخت فعالیت فرهنگستان علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی نباید به لیست وظایف تصویب شده آنها مراجعه کرد بلکه رجوع به حاصل کار آنها نشان دهنده حجم فعالیت این دو نهاد است.
وی حجم فعالیت شورای عالی انقلاب فرهنگی را متناسب با اعضای حاضر در این شورا ندانست و افزود: در کشوری که فرهنگ و دین آن به معنی وسیع کلمه مورد هجمه مستمر برنامه‌های فرهنگی، مالی، علمی و رسانه‌ای اروپاییان قرار دارد، این شورا باید به مسائل کلان تری بپردازد نه اینکه به تصویب چند بند و آیین‌نامه بپردازنند.
در ادامه این جلسه دکتر حسین کچوئیان دانشیار و مدیر جامعه شناسی دانشگاه تهران و اعضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: ارزیابی مجموعه‌ای همانند شورای عالی انقلاب فرهنگی باید با نگاه جامع تر و با توجه به شرایط و مقتضیات و امکانات موجود صورت گیرد.
وی افزود: بخشی از موارد مطرح شده در مورد مصوبات شورا مانند افزایش تعداد دانشجویان و مصوبات بی ربط به شورا مورد انتقاد و اعتراض ما نیز قرار گرفته ولی به طور کلی ارائه این تصویر از فعالیت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویر جامعی نبود.